Bir payız olaydım kaş,
payız təki həzin və sönük.
Arzu yarpaqlarım bir-bir saralmış,
Gözlərimin günəşi soyuq,
Sinəmin göyü dərddən dolu...
Birdən kədər fırtınası salaydı canıma caynağını
Göz yaşlarım yağmur kimi rəngləyərdi ətəyimi.
Ah... nə gözəldir,
əgər payız olsaydım...
Kədərli evlərə
hücum çəkər qarışqalar,
kədərli və yoxsul evləri işğal edərlər.
Kədərli uşaqların şəkərlərinə daraşarlar
tənha və yorğun qocaların
sandığına doluşarlar.
Xəstələrin yuxusuna
unudulmuş ölülərin,
qəriblərin məzarına
yığışarlar.
Şirini sevməkləri yalandır
dərdi, acını axtarıb taparlar hər yerdə qarışqalar...
- Bura haradır? Mən bazara getməliyəm! Haradır, deyin də!
Arxama dönüb baxdım - bazara getmək istəyən ağbaş qoca kişinin gözündə qara eynək, əlində kor çubuğu vardı. Kişi qamətini düz saxlamağa çalışaraq, əlindəki çubuqla asfaltı döyəcləyə-döyəcləyə irəliləyirdi.
- Bazar uzaqdadır, piyada gedə bilməyəcəksiniz, - dedim.
- Avtobusla gedərəm! - Hər ikimiz yolumuza davam edə-edə danışırdıq, mən bir az irəlidə, kişiyə tərəf yarıdönmüş halda, kişi - məndən arxada, inamlı addımlarla.
- Avtobusa minmək üçün gərək metro keçidiylə yolun o biri tərəfinə keçəsiniz.
- Metroda nə işim var! Yolun üstü ilə keçəcəm!
- Necə keçərsiz? Maşın sizi vuracaq!
- Cəhənnəmə vursun! Bəlkə canım bu həyatdan qurtardı! İki faiz görürəm, lənətə gəlmiş həkimlər məni kor etdi!
Kişi çubuğunu yerə vura-vura gedirdi...
Müşahidə etdi: Sima
.jpg)
Günün
ikinci yarısını İonatan dərd və qəzəb içində keçirtdi. O, bankın qarşısında, ən yuxarı pillədə,
sütuna yaxın yerdə dayanmışdı, amma sütuna söykənmirdi, zəifliyinə tabe olmaq
istəmirdi. Sütuna söykənmək çətin idi,
bunun üçün gərək əllərini arxada cütləyəsən, bu da mümkün deyildi, çünki
İonatanın sol əli deşikli budundan aşağı sallanıb deşiyi gizlədirdi. Müvazinətini
saxlamaq üçün o, ayaqlarını çox aralı açmışdı, gənc mühafizəçilərin duruşu kimi
nifrət etdiyi şəkildə dayanmalı olmuşdu. Hiss etdi ki, onurğası əyilir, dik və
sərbəst saxladığı boynu isə çiyinləri arasına düşür, başı papaqla bərabər aşağı
enir və günlük altından baxışı qəzəbli və şübhəli görünür, üzündə digər gözətçilərdə
nifrət etdiyi qaraqabaq ifadə yaranır. İonatana elə gəlirdi ki, şikəstdir, gözətçiyə
karikaturadır, özünün təhrif olunmuş təsviridir. O, bu saat özünə nifrət
edirdi. Özü-özünə nifrəti elə aşıb-daşırdı ki, dərisindən çıxmağa hazır idi,
çünki hər yeri qaşınırdı, dərisinin hər məsaməsindən tər axırdı, geyimi bədəninə
ikinci dəri kimi yapışırdı. Geyimin bədənə yapışmadığı yerdə də, dəri ilə
paltarı arasında bir az hava olan yerlərdə: baldırlarında, qoltuq altında,
hülqumunun altındakı çökəklikdə...dəhşətli qaşınma vardı, çünki tər iri
damlalarla çökəklikdən axırdı, məhz buranı İonatan qaşımaq istəmirdi, özünə
yüngüllük gətirmək istəmirdi, çünki bu, onun ümumi dərdinə kömək edə bilməyəcəkdi,
əksinə, gülünc vəziyyətə salacaqdı. İndi İonatan dərd çəkmək istəyirdi. Nə qədər
dərdi böyük olsaydı, daha yaxşı idi. Dərd onun nifrətini və qəzəbini gücləndirirdi
və onlara bəraət qazandırırdı, eyni zamanda nifrət və qəzəb dərdini artırırdı,
çünki onlar qanı həyəcanlandırır və dəridən yeni tər dalğalarını sıxışdırıb
çıxarırdı. İonatanın üzü islanmışdı, çənəsindən və saçlarından tər damırdı,
papağının kənarı şişmiş alnını kəsirdi. Lakin o, bir anlıq da papağı çıxartmaq
istəmirdi. Papaq buxar qazanının qapağı kimi, İonatanın başında qalmalı, başı
partlayana qədər dəmir halqa kimi gicgahlarını sıxmalıdır. İztirablarını
azaltmaq üçün heç nə etmək istəmirdi. O, tərpənməz halda saatlarla dayandı. Yalnız
hiss edirdi ki, onurğası, çiyinləri, boynu və başı necə əyilir, bədəni iyrənc şəkildə necə bükülür.
Düz saat
8-15-də İonatan bankda peyda oldu, - direktor müavini müsyö Vilman və baş xəzinədar
madam Rokdan beş dəqiqə əvvəl. Onlar əsas portalı birgə açdılar: İonatan açılıb-yığılan
xarici barmaqlığı, madam Rok – xarici zirehli şüşə qapını, müsyö Vilman –
daxili zirehli şüşə qapını. Sonra İonatan və müsyö Vilman siqnal sistemini söndürdülər, İonatan və
madam Rok zirzəmi mərtəbəsinin odadavamlı ikiqat qapısını açdılar, madam Rok və
müsyö Vilman zirzəmiyə düşüb bir-birini əvəz edən açarlarla saxlanc yerini
açdılar. Ayaqyolu yanındakı tikilidə
çamadanı, çətiri və qış paltosunu artıq gizlətmiş İonatan daxili zirehli şüşə
qapının yanında dayanıb işə gələn işçiləri
içəri buraxırdı, iki düyməni növbə ilə basırdı, onlardan biri avtomatik
şəkildə xarici, o birisi isə daxili zirehli şüşə qapını açırdı. 8-45-də bütün
işçilər gəlmişdilər, hər kəs pəncərə önündə, kassa zalında və ya kabinetlərdəki
iş yerində idi, İonatan bankdan çıxıb əsas portalın qarşısındakı mərmər pillələrdə
öz yerini tutdu. Onun əsas işi elə bu idi.
Pillələri
düşə-düşə İonatan sakitləşirdi. Üçüncü mərtəbənin meydançasında, tər
axıda-axıda birdən ağlına gəldi ki, hələ də əynində qış paltosu, şərf və içi
tüklü çəkmələr var. İstənilən an aşağıdakı bahalı mənzillərdən bazarlıq etməyə
gedən xidmətçi qadın, və ya boş şərab şüşələrini pilləkənə düzməyi sevən müsyö
Riqo, və ya madam Lassalın özü çıxa bilərdi, madam çox tez yuxudan oyanır, yəqin
indi oyaqdır, bütün mərtəbə onun səhər qəhvəsinin şirnikdirici ətri ilə
dolmuşdur... Birdən madam Lassal mətbəx qapısını açıb pilləkəndə qəribə qış geyimindəki İonatanı gördü? Amma
indi axı avqust ayıdır, günəş adamı yandırır... O zaman İonatan madam Lassala nəsə
izah etməliydi. Yalan deməliydi, amma nə desin? İonatanın indiki görünüşünə
ağlabatan izah yoxdu. Elə biləcəklər ki, o dəli olub. Bəlkə də həqiqətən dəli
olmuşdu.
İonatan
Noeli yeknəsək həyatdan qoparan qəza - qumru əhvalatı baş verəndə,
onun yaşı əllini keçmişdi,
son iyirmi ilini o, tamamilə hadisələrsiz yaşamışdı,
və ağlına da gətirmirdi ki, ölümdən başqa onun həyatında maraqlı nəsə baş
verə. Bu cür həyatdan Noel məmnun idi,
o, hadisələrə nifrət edirdi, çünki bu zaman daxili tarazlıq pozulur və həyat hərc-mərcliklə
dolurdu.
"İnsana ümiddən başqa bir şey lazım deyil. Ümidini itirəndə, mərdliyini itirirsən, qolların yanına düşür. Xatırlayıram, Nyu-Orleanda yaşayarkən, elə olurdu ki, bir neçə həftə ərzində yalnız iki ədəd ucuz karamel ilə qidalanırdım ki, heç yerdə işləməyim və yazılarımı yazım. Bədbəxtlikdən, aclıq hissi yaradıcılığa dəstək olmur, əksinə, mane olur. İnsan ruhunun kökü mədəsindədir. Dahiyanə əsər yalnız ləzzətli bifşteks yeyib, üstündən bir pint əla viski içəndən sonra yaranır. Ucuz konfet yeməklə maraqlı heç nə yazmaq olmaz. Ac sənətkar haqqında mif ağ yalandır. Və dərk edəndə ki, ətrafındakı hər şey yalandır, müdrikləşirsən və çevrəndəki insanları doğrayıb tökməyə başlayırsan..."
Çevirdi: Sima
