Limanlar. Pianoda gözəl ifa. Ruhu dincəldən musiqi

https://www.youtube.com/watch?v=NdSWQ8t0In0

***

Ногти, губы

И роза в руках – красное.

Волосы на ветру,

Платье воздушное

С парусным подолом – желтое.

Глаза с поволокой,

Слова с размытым смыслом – черное.

А сердце

С растоптанными чувствами – бесцветное,

Как мир вокруг. Без тебя.

Sima, 2018

P.S. (bəzən rusca da şeir gəlir...)

Эльчин. Мини-эссе

Толстой и Достоевский

Даже в тех случаях, когда Достоевский переходит в литературные сферы, превосходящие «Белые ночи» и «Неточку Незванову» («Братья Карамазовы»), мир его мысли, не вмещающийся в рамки высших сфер, подавляет чувства (а значит, и художественность).

Толстой, переходя в сферы («Анна Каренина», «Война и мир», «Отец Сергий»…) более высокие, чем «Севастопольские рассказы», создаёт полное гармоничное единство, целостность, нераздельность мира чувств и мысли высшей сферы.

Наполеон и Гёте

В монографии Тарле о Наполеоне сильное впечатление на меня произвела отнюдь не битва при Ватерлоо и даже не ссылка на остров Святой Елены.

На меня неожиданно сильно подействовал эпизод встречи двух великих людей: принимая в своем кабинете Гёте, Наполеон не предложил ему сесть – сам он сидел в кресле, а Гёте стоял перед ним.

Вот таким образом они и познакомились, так и побеседовали.

И это при том что лейтенант Бонапарт, читая «Страдания молодого Вертера», настолько проникся духом произведения, что вслед за Вертером собирался покончить с собой.

Но не покончил.

Неужели для того, чтобы продержать Гёте на ногах?

Rasim Qaracadan bir yazı. Azərbaycan yazıçısının bəxtsizliyi

http://alatoran.com/2018/07/26/az%C9%99rbaycan-yazicisinin-b%C9%99xtsizliyi/

Hal-hazırda ölkəmizdə ədəbi yaradıcılıqla məşğul olan, çeşidli janrlarda əsərlər yaradan insanların sayı yüzlərlə və minlərlədir. Şeir, hekayə, roman yazmaq, əlbəttə, hər kəsin haqqıdır, lakin qələmə sarılan, ilk fürsətdə kitabını çap etdirən, imza günləri keçirən bu çoxminli kütlənin yalnız kiçik bir faizini “ciddi ədəbiyyat” kateqoriyasına aid etmək olar, hətta çox daha tələbkar yanaşsaq bu məsələyə, ölkəmizdə ciddi ədəbviyyatla məşğul olanların sayı əl və ayaq barmaqlarının sayından artıq olmaz. Ciddi ədəbiyyat nədir, daha doğrusu, mənim başa düşdüyüm mənada o nədir? – əsas mövzuya keçmədən öncə bunu açıqlamanın daha sonra söyləyəcəklərimi anlamaq baxımından faydası var. İzahı sadədir. Ciddi ədiblər o kəslərdir ki, dünyada gedən ədəbiyyat proseslərini izləyir, özünü bu nəhəng mədəniyyət hərəkatının bir parçası kimi görür, roman yazırsa roman, hekayə yazırsa hekayə janrının dünyadakı gəlişmələrinin fərqindədir, nəzəri cəhətdən nələrin köhnəlmiş olduğunu bilir və bu bilik bazasıyla əsərlər yaradaraq həmin bəşəri prosesə qoşulmaq istəyir. Yaradıcılığa bu cür yüksək məsuliyyətlə yanaşan yazıçını şərti olaraq ciddi yazıçı adlandıraq.

Sayman Aruzdan bir hekayə. Bir payız günündə

http://senet.az/bir-payiz-gunund%C9%99-sayman-aruz/


Payızın qərib bağrı çatladan günlərinin biri idi. Adəti üzrə payız fəslinə məxsus darıxdırıcı yağış yağırdı. Yağış elə həvəssiz və sərgərdan səpələnirdi ki, adamın göydəki vətənsiz buludlara yazığı gəlirdi. Gör o yazıq buludlar da mənim kimi həyatlarından necə beziblər ki, Allahın yağışını da düz-əməlli bəndələrinin başına səpmirlər. Həmin gün mənim də ruh halım o sərgərdan yağışlar kimi idi. Nə dərimdə, nə də evimdə özümə yer tapa bilmirdim. Kompüteri yandırdım ki, bəlkə bir hekayədən-şeirdən yazıb rahatlaşdım. Nəsə yazandan sonra doqquz ay qarnında xələf və ya naxələfliyi bilinməyən uşağı daşıyan qadınlar kimi içimdəki yükümü yerə qoymuş hiss edirəm özümü. “Doğub”, sonra da, yalan olmasın, saatlarla oturub üzünə baxıram ki, görüm bu “uşaq” hansı sevdiyim qadına, hansı ürəyimi tinlərinə məhkum elədiyim küçələrə oxşayır. Mən həmişə beləyəm, yəni, mənə elə gəlir ki, çoxumuz beləyik. Daxilimizdəki uşaq ölənə qədər böyümür, hətta bizimlə məzara tapşırılır. Sadəcə, bu cismimizdir ki, qarıyır, qoturlaşır, sonra da bu boyda kainatın içində bir-iki metrlik torpağa basdırırlar ki, haçansa xortlayıb sərgərdan yaşadığın həyatında görmədiyin xoş günlərin, çəkdiyin əzab-əziyyətlərin, sürgünlərin, yoxsulluqların, arada vaxt tapıb bəzən də üzünün hüceyrələrinə təbəssüm bəxş elədiyin saniyələrin cəzasını görəcəksən.

Niyazi Mehdi. Dil necə “ağıllanır”?

http://senet.az/dil-nec%C9%99-agillanir-niyazi-mehdi/

Təpərli sözlər

O gizli deyil ki, bəzi intellektuallar, özəlliklə, rusca, ingiliscə yaxşı bilənlər dilimizin elmi imkanlarına şübhə ilə yanaşırlar. Bəlkə onlarda dilimizin yoxsulluğu duyğusunu qrammatika törədir? Ancaq baxanda görürsən ki, qrammatikamız pis deyil. Bəs onda dilimizin yoxsulluq duyğusu nədən gəlir?

Bu sorunun cavablarından birinə baxaq. Həmin intellektuallar, tutalım, “бытие” sözünü eşidəndə nəsə energetik, ağıllı söz duyurlar, “varlıq”, “olum”, “olqu” (сущее) sözləri isə onlara nəsilsiz-nəcabətsiz, soysuz kəlmə təsiri bağışlayır.

Dildə materialın müqaviməti

Ancaq adamlar var ki, rusca yazmaqdan böyük həzz almaq mərhələsini keçib qəfildən azəricə elmi yazılar yazmaqdan həzz alrlar. “Niyə belə oldu?” məsələsini ünlü heykəltəraş Ernest Neizvestninin bir yazısını oxuyanda anlamaq olur. O göstərmişdi ki, heykəltəraş üçün hansı materialla işləmək elə-belə şey deyil. Material sənətçiyə müqavimət göstərməklə həm də hansı formanı, hansı estetikanı seçməyi diktə edir.

Bundan bizim üçün çıxan sonuc: düşüncə ilə asanca şütümək üçün rus elmi dili çevik və rahat formalar verir. Buna manyerizm demək olar. Rusca elmi məqalə yazmaq yaxşı yağlanmış velosiped sürmək kimi bir şeydir. Azərbaycanca çağdaş elm səviyyəsində düşüncə yazmağa isə dil öz müqavimətini göstərir, ona görə də bu müqavimətlə əlləşə-əlləşə yazmaq daha kimlərəsə çox ləzzət verər, nəinki ruscada süzə-süzə sürüşmək.

Mənzərə Sadıqova. Hisslərimiz... Bizdən kənardamı??

İnsanı idarə edən iki mühüm komponent – ağıl və hiss... Əgər AĞLIN MƏKANI BEYİN – BİLİKLƏRİMİZ VƏ YADDAŞDIRSA (gen yaddaşımız və həyat təcrübəsində qazandıqlarımız), bəs HİSSİN MƏKANI HARDADIR: BİZİM İÇİMİZDƏMİ, BİZDƏN KƏNARDAMI? İnsan vücudunun daxilindəmi, əhatəsindəmi? HİSSLƏRİMİZ ŞÜURUN İRADƏSİNƏ TABEDİRMİ? Emosiyaların yaranmasında, yaşamasında və yox olmasında şüurun rolu nə qədərdir?

Hərçənd ŞÜUR özü də LAMƏKANDIR və bioloji terminlərlə izah olunmayan bir şeydir. Bu abstrakt məfhumun konkret olaraq harada yerləşdiyi, hansı formada olduğu, necə çalışdığı hələ də elmin tədqiqat obyektidir. Minlərlə insanın beynində əməliyyat aparmış neyrocərrahlar, həmçinin bir sıra neyrofizioloqlar, filosof, sosioloq və psixiatrlar təsdiqləyirlər ki, ŞÜUR beyinlə əlaqəsi olmayan, kənardan idarə edən, müstəqil mövcud olan, dərk edilmiş “MƏN”dir.

Şüuru fövqəl qüvvə kimi qəbul edənlər, dini motivlərlə bağlayanlar da var. Bu halda insan şüurlu surətdə, yəni istəməklə özündə sevinc, ya kədər hissi, həyəcan... yarada bilərmi? Məsələn, sevmək istədiyi üçün sevə bilərmi? Hər hansı fərdə və ya hadisəyə münasibəti idarə etmək zahirən mümkündür, bəs daxilən necə? Bu da mümkündürmü? İnsan özünə əmr verərək kimə və nəyəsə qarşı duyduqlarını bir anda yox edə və ya dəyişdirə bilərmi? Məntiqinə uyğun gələn, amma ürəyinə yatmayan münasibəti zorla özündə yarada bilərmi?

Məlumdur ki, həzz və ləzzət kimi duyğular insan beyninin məhsulu olaraq, onu şərtləndirən amillər mövcud olduqda meydana gəlir (məsələn, sevdiyin musiqini dinləyəndə, ürəyincə olan işi görəndə həzz alırsan; dadlı bir yemək sənə ləzzət verir və s.). Özünü tanıyan hər insan həzzin mənbəyini bilir. Bildiyi üçün də o hissi özündə yaratmaq, yaşatmaq və o hissin ömrünü uzatmaq imkanına malikdir.

Amma SEVİNC VƏ KƏDƏR, HƏYƏCAN SANKİ KƏNARDAN TRANSFER OLUNUR. El arasında çox işlənən bəzi deyimlərə diqqət edək: “Hər bayram bizə bir dünya sevinc gətirir”, “qəm qəm gətirər, dəm dəm”, “içimə kədər doldu”, “dərd-qəm qəddini əydi”, “qəm-kədər gətirdi yenə də payız”və s. İnsan təfəkküründən dilə süzülən bu tip misallardan belə qənaət hasil olur ki, sevinc və kədər hissləri kənardan gəlir, ətraf mühitin (maddi və qeyri-maddi mühitin) vasitəçiliyi ilə bizə aşılanır. 

Ədəbiyyat üzrə alternativ Nobel mükafatı

2018-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının verilməyəcəyi haqqında  qərar İsveç mədəniyyət xadimlərini alternativ təklif irəli sürməyə təhrik etmişdir. "İnsani dəyərlərə şübhəli yanaşma dövründə ədəbiyyat susqunluq və sıxışdırma "mədəniyyətinə" daha əhəmiyyətli əks-təsir kimi çıxış edir. Yeni akademiya məxsusi hesab edir ki, 2018-ci ildə dünyanın ən nüfuzlu ədəbiyyat mükafatı  verilməlidir".

Yaradılan Yeni akademiya İsveç mədəniyyətinin yüzlərlə nümayəndəsini birləşdirir. Alternativ mükafat "insanlar haqqında ən yaxşə əsərə" veriləcəkdir, halbuki rəsmi Nobel mükafatı "ədəbiyyat sahəsində ən görkəmli nailiyyət" ifadəsi ilə təqdim olunurdu.

Mükafata namizədlər hər ölkədən ola bilər, əsas şərt - namizədin ən azı iki kitab müəllifi olması, və kitablardan birinin 2008-ci ildən sonra çap edilməsidir.

Qalibin adı oktyabr ayında açıqlanacaq, dekabrın 11-də isə mükafatın özü təqdim ediləcəkdir. Və bundan sonra Yeni akademiya ləğv olunacaqdır.

Hal-hazırda alternativ Nobel mükafatına müxtəlif ölkələrdən 46 yazıçının namizədliyi irəli sürülmüşdür. Onların sırasında Xaruki Murakami (Yaponiya), İen Makyuen, Nil Geyman, Coan Roulinq (Böyük Britaniya), Marqaret Etvud (Kanada), Amos Oz (İsrail) və digərləridir.

"Литературная газета",  № 31-32,  стр.6

Tom Vulf (1931-2018) - Amerika jurnalist-yazarı, "yeni jurnalistikanın" banisi deyib ki:

"Bədii ədəbiyyat və jurnalistika fəndləri və parlaqlığı ilə deyil, məqsədləri ilə fərqlənir. Jurnalistikanın məqsədi - gerçəkliyin araşdırılması, dərkidir. Prozanın (nəsrin) məqsədi - gerçəklikdən estetik müdafiədir, poeziyadır, gözəllikdir".

*** (şeir)

Gicgahımı yandıran günəş,

Ayaqlarımdan qaçan kölgələr,

Addımlar.

Tappıltı.

Ovcuma süzülən göz yaşları.

Boğazımda kilidlənmiş səslər.

Ürəyimin nataraz döyüntüsü.

Duyğuların fırtınası.

Və

Qəfil sənsizlik.

Sima

Coşqulu dəniz (şeir)

Dənizi sevirəm.

Soyuq su üstümə çilənəndə,

Dalğalar xışıltıyla ayaqlarıma şığıyanda

Qorxmuram ki...

Qollarımı geniş açıb

Asimanı, günəşi,

Bu dənizi

Gucmaq istərəm -

E-he-he-heyyyy!

Səsim buludlara çatırmı?

Beynimdə qaynayan fikirlər

Dənizə xoş gəlmir,

Acı xatirələrimi silmək üçün

Dalğalar üstümə kükrəyir,

Aşıb-daşır,

Köpüklənərək, uzaqlaşır...

İnanıram, bir gün

Qırılmış ümidlərimi

Özünü doğrultmayan gözləntilərimi

Yeniləyəcəm,

Və yenə də dənizin yanına gələcəm –

Dəli dalğaların qoynuna.

E-he-he-heyyyy...

Sima

Yırtıcı fikirlər (şeir)

 

Bilirsən,

Bəzən beynimdə qaynaşan fikirlər

Yırtıcı heyvan kimidir,

Gərək kilidləyəsən onları

Ki, coşub

Xəsarət yetirməsin.

Gecələr

Fikirlər

Vəhşi caynaqlarını yonaraq

Beynimi cırmaqlayır,

Mənə hakim olmaq istəyir -

Hakim və həkim.

Mən isə  

Qamçıyla vurub

“Alle-hooop!” qışqırıb

Fikirləri

Əhliləşdirirəm

Hər gecə...

Sima

Kıracdan möhtəşəm bir şarkı. "Razısan, gəl mənimlə"...

https://www.youtube.com/watch?v=Hq9qU2kY1Hg


Eski bir gelinliğe bir bakır bileziğe 
Annemden kalan bu yüzüğe 
Razıysan gel benimle 
Bir tanırım var bir gitarım 
Şu dünyada yapyalnızım 
Yarınımdan umutsuzum 
Razıysan gel benimle 
Bir lokma ekmeğe 
Bir yudum su içmeye 
Yine de şükretmeye 
Razıysan gel benimle 
Bir tanrım var bir gitarım 
Şu dünyada yapyalnızım 
Yarınımdan umutsuzum 
Razıysan gel benimle 
Bazen aç bazen susuzluk 
Razıysan gel benimle

"Mətbəx yazıları" silsiləsindən

Artıq hər birimiz real insan olmaqla yanaşı, həm də virtual bir varlığıq. Zaman keçdikcə, reallıqdan imtina edib, tam virtual olmaq təhlükəsi varmı? Bu fikir zaman-zaman ağlıma gəlir... Özümlə əlaqələndirmirəm, hərçənd virtual ünsiyyəti, virtual gəzişməni, mütaliəni və s. daha çox sevmişəm - amma mənə görünən budur ki, gerçəkliyin çətinliyindən, ətrafdakı insanlarla anlaşma nöqtəsini tapmamaqdan, və s. səbəblərdən qaçaraq, virtualda təklənən insanların sayı artmaqdadır. Cismani tək, amma virtual dünyada minlərlə dostla... Bu, mənə plasebo effektini xatırladır - xəstəyə əsil dərman deyil, əhəmiyyətsiz bir "dərman" verirlər, xəstə də dərmanın effektivliyinə inanaraq, məhz özünün inam və inanc gücü ilə sağalır; yəni, əslində neytral olan, amma xəstənin daxili inamı ilə "sağaldıcı" effektlə yükləndirilən bir vasitə.

Yaponiyada tənha qocaların ölümündən sonra onlardan miras qalmış əşyalar xüsusi şirkətlər tərəfindən daşınıb ucuz satılır - bu əşyalara sahib çıxan kimsə olmur, çünki varislər yoxdur. İndi belə biznes şirkət sahiblərinə milyardlar qazandırır, axı bu əşyalar adi istehlakçı baxımından dəyərsizdir - köhnə kitablar, tozlanmış fotolar, nimdaş paltarlar, rəngi siyrilmiş qazan-quzan kimə lazımdır axı... Halbuki,  bu əşyaların sahibi həmin kitabı oxuyarkən, həmin qazanda yemək bişirərkən, bəlkə də həmən an xoşbəxt idi...

Sima, avqust, 2018

"Mətbəx yazıları" silsiləsindən

Nə vaxtdan bəri müşahidəçi olmuşam. Sanki həyat məndən kənarda gurlayır, axır, qaçır, keçir. Kənarlaşmanın səbəbini öz ruhsal durumumda görürəm, amma hələlik bu komfort müşahidəçi zonasından çıxmaq üçün bir təkana, təpiyə, dümsüklənməyə, diksinib ayılmağa ehtiyac görmürəm. Psixoloqlar bunu nevrotik vəziyyətlə izah edirlər, amma mən bunu sadəcə"yığım" adlandırıram - hadisələri, hissləri, qarşılaşdığım insanları, oxuduğum yazıları beynimin gizli bir guşəsinə "yığıram", zamanı çatanda yaddaş sandığından onları çıxarıb, yazılarıma hopduracam.
Mənim daxili və zahiri (kənar) zaman duyumum bir-birindən fərqlənir - bunu təzə kəşf etmişəm özümdə. Daxili zamanım sürətlidir, qaçaraqdır, zahirdə isə çox ləng, tələskən olmayandır, sanki bir dəqiqəmə 10 dəqiqə sığmışdır. Bəlkə də zamanların ziddiyəti ucbatından elə bir yerdə daban döyürəm  - nə irəli gedirəm, nə geri, ona görə ancaq "yığmaqla" məşğulam :)

Valeri Mixalisın. Ətirli ədəbiyyat (ətirlər bədii ədəbiyyatda)

Tərcüməçidən: İnternetdə gəzişərkən, təsadüfən (bilirsiniz də, ən yaxşı nələrisə təsadüfən əldə edirik J) ətirlərə və müasir əttarlara həsr edilmiş bir səhifəyə gəlib çıxdım. Ətirləri sevdiyimdəm (hansı qadın ətir sevməz ki?), səhifədə yerləşdirilmiş yazılara ötəri nəzər salarkən, rus əttarı, əttarlıq icmalçısı Valeri Mixalisını kəşf etdim. Bu gənc adam həm özünün ətir biznesini qurmuş, həm də ətirlər, əttarlıq haqqında  xeyli yazılar yazmışdır, və yazmaqdadır. Onun ətirlər və ədəbiyyatla bağlı  yazısını müəyyən ixtisarlarla təqdim edirəm.