Sirr (hekayə)

 

 

     Arzu ögey anası Məsmənin yanına getməliydi – arvad xeyli vaxt idi ki, zəng edib Arzunu yorurdu: gəl, gəl də... nə vaxt gəlirsən? Arzunun gəlişini tezləşdirmək üçün ögey ana hərdən ağlamsınır, səsini titrədir, gah məzəmmət edir, gah da köks ötürüb, “bir gün gəlib görərsən ki, ölmüşəm”, — deyirdi. Arzu da ayda-ildə bir dəfə, ya bayramdan-bayrama Məsməni görməyə gələrdi, özü də candərdi — sevmirdi Məsməni, illər keçsə də, sevə bilməmişdi. Məsməgildə olanda gözucu onu süzürdü və anlamırdı ki, atası bu kənd arvadının nəyinə aşıq olub evlənmişdi onunla.

     Məsmə  mehrini Arzuya salmışdı, onunla yaxın münasibət qurmaq istəyirdi, amma Arzu hesab edirdi ki, Məsmə ilə yaxınlaşsa, öz doğma anasına, onun xatirəsinə xəyanət etmiş olar. Arzu anasından yadigar qalan yeganə fotonu pulqabının xırda cibində saxlayır,  darıxanda, qəmli anlarında fotonu çıxarıb uzun-uzadı anasının təbəssümlü üzünə baxardı. Fotoda anası gəncdi, gözəldi, qara saçları çiyinlərinə tökülmüşdü, əynində qısaqol paltar, ayaqlarında yüngül yay başmaqları vardı, bir əlində hörmə zənbil tutmuşdu, o biri əli isə dirsəkdən kəsilmişdi — o fotoda ata da vardı, ana əlini onun çiyninə qoymuşdu, amma ata Məsməni evə gətirəndən sonra Arzu atasını fotodan kəsib atmışdı. “Anama xəyanət edən kişinin anamın yanında yeri yoxdur!”.

     Ana illər əvvəl Arzunun həyatından sıyrılıb itmişdi, quru qum dənələri barmaqlar arasından süzülən kimi. O vaxt Arzu kiçik qızdı, anasının xəbərsiz, vidalaşmadan getməsi onu çox incitmişdi, günlərlə ağlamış, atasını  “anam hanı, haradadır, anamı istəyirəm!” fəryadları ilə yormuşdu. Ata susurdu. Ana yoxdu. Bu ab-havada böyüyən Arzu özünü atılmış, istənilməyən uşaq kimi hiss edirdi.

     Sonra evdə Məsmə peyda oldu. Hər şeyə sahibləndi, ananın yatdığı yataqda yatdı, ananın qablarını işlətdi, ananın qazanlarında yemək bişirdi və atanı da ələ keçirtdi. Təkcə Arzuya sahiblənə bilmədi. Arzu bu ailədə özünü yad adam, hər hansı bir mexanizmin artıq və lazımsız detalı kimi hiss edirdi. Bircə onu arzulayırdı ki, doqquzuncu sinifdən sonra kollecə daxil olsun, bir sənətə yiyələnsin, işləsin, öz çörəyini özü qazansın və nə atasını, nə də Məsməni görsün. Sıxılırdı bu iki, ruhları yalanla dolu saxta valideynləri ilə.

     Bəlkə də ailədə sıxıldığı, təkləndiyi üçün Arzu evli bir kişi ilə münasibət qurmuşdu. Bəzən oturub fikirləşirdi ki, niyə belə oldu? Bu qədər subay oğlanlar varkən, nədən o, evli kişini seçdi? Bəlkə ona görə ki, atasından görmədiyi diqqəti, sevgini o kişi vermişdi? Bəlkə də Arzu özü-özünü aldatmışdı, olmayan sevgiyə inandırmışdı özünü? O kişi də evli ola-ola Arzunu cənginə keçirmişdi — sevgilisindən küsən anlarda Arzu bu cür düşünürdü. O hesab edirdi ki, evli kişinin kənarda macəra yaşamağa haqqı yoxdur. Amma gözü önündə doğma atasının nümunəsi vardı. “Bəlkə Məsmə də atama inanıb, evli olduğunu bilməyib, aşiq olub ona”– bəzən Arzu Məsməyə bəraət qazandırmaq istəyirdi, amma anasının fotosu xəyalında həmən canlanırdı. Ehh, heyif deyil uşaq olmaq, həyatın düz xətt kimi sadə və aydın olur, böyüdükdə isə elə çətinliklərlə rastlaşırsan ki, başını itirirsən...  

     Yaşadıqlarını unuda bilmirsən, Arzu buna çoxdan əmin olmuşdu. Olanlar yox olmur, sadəcə içinə hopur, dənizə atılmış daş kimi çökür yaddaşın dibinə. Bir insanı həyatına, ürəyinə daxil etdikdə, o daim səninlə qalır,  elə bilirsən unutmusan onu, amma yox, o qəfil xatirələrdə, silib atdığın insanların xəyali kölgələrində, nə vaxtsa duyduğun hisslərdə təzahür edir və bəzən incidir səni, bəzən, əksinə, üzünə təbəssüm qondurur...

*

     Məsmə Arzunu gözləyirdi, dolma bükmüşdü, çay dəmləmişdi, masaya ağ naxışlı süfrə salmışdı. Arzu aldığı pay-puşu Məsməyə verib masa arxasına keçdi, əyləşdi. Məsmə çoxdan görmədiyi Arzunu qucaqlayıb öpmək istəyirdi, amma Arzunun soyuq baxışlarından çəkinib mətbəxdə vurnuxurdu, dolmanın pıqqıldadığı qazanın qapağını açıb-örtür, stəkanları yuyub cingildədirdi.

—    Nə yaxşı gəldin, qızım, çoxdandı görmürəm səni, darıxmışdım, — nəhayət Məsmə dilləndi.

—             —      İşim vardı, təzə işə keçmişəm, müdir bir dəqiqə kecikməyə icazə vermir.

—    Bilmirəm niyə burada yaşamırsan, atanın evidi, gəl qal, niyə kirayələrə pul tökürsən, əziyyətlə qazandığını başqasına niyə yedizdirirsən...

     “Sənə nə var axı, get işinlə məşğul ol da!” — Arzunun içindən bu fikirlər keçdi, amma susdu. Ata öləndən sonra Məsmə tək qalmışdı, Arzudan başqa kimsəsi yoxdu. Arzu isə öz gənc həyatını yaşayırdı və bundan məmnundu. Yalnız indi o sezdi ki, Məsmə necə qocalıb. Tək qalmış yaşlı ögey anasını acılamaq istəmirdi.

     Məsmə boşqablara yemək çəkdi, stəkanlara çay süzüb gətirdi. Susaraq nahar etdilər. Məsmə Arzunun həyatı, dolanışığı ilə maraqlanırdı, qızdan hər şeyi soruşmaq istəyirdi, eyni zamanda da qorxurdu ki, Arzunun əsəbi reaksiyasına tuş gələr, onsuz da Arzu  özü ilə Məsmə arasında sanki soyuq şüşə divar qurmuşdu, bir-birlərini görsələr də, yaxınlaşa bilmirdilər.

     Arzu dolmadan yeyə-yeyə düşünürdü ki, “gör ha, Məsmə bilir ki, dolmanı sevirəm, bişirib, könlümü almaq istəyir”, məhz indi, bu yaşında Arzu o vaxtkı Məsməni anlamağa başlamışdı, Məsmə bütün qadınlar kimi təklikdən qurtulmaq, ailə, övlad sahibi olmaq, bir yuva qurmaq istəyirdi, bəlkə o da Arzu kimi sevgiyə həsrət birisi idi...

     Anası yadına düşdü. Fotodakı gülərüz anası da sevirdi, sevilirdi, amma axı nə oldu ki, birdən-birə o yox oldu? Arzunu atıb hara getdi? Bəlkə anası ruhi xəstə olub, xəstəxanaya qapadılıb? Ya xəyanət edib? Ya atamın xəyanətinə dözməyib, intihar edib?  Bu nə sirrdir axı! Axı nəsə bir səbəb olmalıydı! Kimdən soruşsun??

     İllərlə Arzu bu suallara cavab axtarıb tapa bilməmişdi. Bir dəfə atasından soruşdu, ata cavab vermədi, susdu. Sanki ananı xatirələrindən və ürəyindən silib atmışdı. Məsmə də susmuşdu. Bəlkə Arzu Məsmədən soruşsaydı, o sirri açardı, amma Arzu doğma anası haqqında Məsmənin dilindən bircə söz də eşitmək istəmirdi, yəqin, Məsmə nəsə yalan uyduracaq, özünü təmizə çıxaracaqdı, bəlkə də ananın qəfildən yox olması Məsmə ilə əlaqəli idi. Bu fikir Arzunun beynində qaynayırdı, illər sonra Məsməni günahlandırmağı mənasız hesab etdiyindən, ondan heç nə soruşmurdu.

     “Görünür, atam anamı heç sevməyib. Yoxsa onun yoxluğundan istifadə edib tez-bazar Məsməni evə gətirməzdi. Deyəsən, ata heç Məsməni də sevməyib, sadəcə məni böyütmək  və özünü də qayğılardan azad etmək üçün evlənib. Bəs atam kimi sevib? Doğrudanmı o, sadəcə və sadəcə öz rahatlığı naminə qadınları tovlayıb? Yox, ola bilməz. Həyatındakı qadınları sevməsə də, atam məni sevirdi”...

     Otaqda sükut ağırlaşmışdı. Hərə öz fikir dünyasında idi. Məsmə, nəhayət, dilləndi:

—    Qızım,  yaşın keçir, niyə ailə qurmursan? Əlində sənətin var, qazancın var, gözəl-göyçək qızsan, ailə qur, tək qalma...

—    Qismət... Nə vaxtsa quraram da, əslində, mənə belə həyat daha yaxşıdır, rahatam, sərbəstəm, görürəm də, ərlər nə oyun çıxarır, hamısı yalançı, xəyanətkardır!

—             —  Yox, elə demə, yaxşıları da var.

—             — Atam kimi? – Arzu kinayə ilə soruşdu.

—    Atan öz rahatlığına dəyər verən birisi idi, düşünürəm ki, mən onu heç tanımamışam... Amma ümumən, başqaları ilə müqayisədə, atanın yaxşı tərəfləri çox idi, sadəcə bəxtsiz idi də...

—        —    Niyə bəxtsiz?

—            —      Ehhh, nə bilim...

—       —       Sən nəsə bilirsən, demirsən, anamla bağlıdır, hə,  niyə atama bəxtsiz dedin?

—    Nə bilim... – Məsmə süfrə üzərində görünməyən cörək qırıntılarını ovcuyla yığdı, — anandan yarımadı, məndən də...

     “Həəə, Məsmənin uşağı olmadı, ona görə belə deyir...”, — Arzu düşündü. Məsmə gözlərini süfrəyə dikib oturmuşdu, sanki uzaq keçmişə qayıtmışdı.

—         —   Nahaq atamla evləndin, başqasıyla evlənsəydin, həyatın daha uğurlu olardı, — Arzu dedi.

—               —   Atanı sevirdim. Elə bilirdim  xoşbəxt olarıq. Olmadıq...

     Susdular. Arzu qol saatına vaxdı. Vaxtdır. Getmək lazımdır.

—        —    Bəlkə bir az da qalasan? — Məsmə ümidlə soruşdu.

—        —       Yox, həkimə yazılmışam, getməliyəm.

—         —   Xəstələnmisən? Nolub sənə?

—    Hələ bilmirəm. — Arzu susdu. Və içindən gələn gözlənilməz səmimiliklə etirafı etdi. — Deyəsən, hamiləyəm.

—        —  Nə? Hamiləsən? — Məsmə duruxdu.

     Arzu son altı ayda yaşadıqlarını ayaqüstü, qısaca Məsməyə danışdı.

—    Görürsən, mən də evli kişiyə aşiq oldum, özümü bəlaya saldım, — Arzu acı təbəssümlə dedi.

—    Elə demə, qızım, nə bəla? Övlad sahibi olmaq xoşbəxtlikdir! Gəl, otur, danışaq, fikirləşək, belə ciddi məsələni ayaqüstü deyərlər?

—        —  Tələsirəm.

—        —   Yalvarıram, düzgün qərar ver. Gələcəyini fikirləş.

—       —    Fikirləşəcəm. Di sağ ol.

—            —    Dayan, dolmadan qaba yığım verim, axşam yemək bişirməzsən, yeyərsən.

—            —    Lazım deyil, gecikmək istəmirəm.

     Arzu qapıdan çıxdı. Məsmənin döğma ana kimi həyəcanı ona xoş gəlmişdi, heç düşünməzdi ki, nə vaxtsa Məsməni bəyənəcək. Həyat necə qəribədir...

     Məsmə eyvana çıxıb Arzunun arxasınca baxırdı.  Ürəyində dualar pıçıldayırdı, Arzuya yaxşı qismət, yaxşı tale arzulayırdı.

     Tibbi müayinələrdən sonra Arzu evinə getdi. Yorulmuşdu, yatağına uzanıb gözlərini yumdu. Anası yanında olsaydı, nə gözəl olardı. Ana-bala dərdləşər, sevinclərini bölüşərdilər.

     Ana. Anam. Məni atıb getmiş anam.

     Ata. Atam. Suallarımı cavabsız qoyan atam. Sirri özüylə qəbrə aparan atam.

     Arzu yataqdan qalxdı. Yox, sirri öyrənməliydi! Kimdən soruşsun?

     Arzu xeyli fikrə getdi. Qohum-əqrabası çox deyildi, qocalar çoxdan vəfat etmiş, gənclər hərəsi bir ölkədə özünə həyat qurmuşdu.

     Bibim. Bibim biləcək.

     Niyə bibisindən soruşmaq heç vaxt ağlına gəlməmişdi? Arzu telefonu götürüb bibinin nömrəsini axtarıb tapdı, zəng edib dedi ki, sabah onu görməyə gələcək.

     Arzunun ürəyinə dammışdı ki, sabah illərin sirrini öyrənəcək. Bu sevincli fikirlə yuxuya getdi.

*

     Ertəsi gün Arzu bibisigilə yollandı. Bibi kiçik bir həyət evində yaşayırdı, həmişəki kimi həyət güllü-çiçəkli idi. Bibi, səhər tezdən dərdiyi əncirləri səliqə ilə rəngi qopmuş taxta masanın üzərinə düzürdü ki, qurusunlar. Sarı düymə-əncirlər  uzun xətlə masaboyu sıralanmışdı.

     Hal-əhval tutandan sonra Arzu mətləbə keçdi, anası haqqında soruşdu. Gözlərini əncirlərdən çəkməyən bibi dedi:

 —    Bilmirəm, xəbərim yoxdu.

-                  —     Bəs o vaxtkı fotolar qalıb? Toy şəkilləri.

 —      Məndə yoxdu.  

 —       Aaaa... niyə?

-                  —        Atandan soruş. Soruşmalıydın.

     “Düzdür, amma atam həyatda yoxdu artıq, səndən soruşuram, bibi, sən də sirri açmırsan”, — Arzu düşündü. Məyus olmuşdu. Nədənsə bibisinə güvənirdi və inanmışdı ki, bibi hər şeyi ona danışacaq.

—              —      Məsməylə aran necədi? — Bibi söhbəti dəyişdi.

—             —        Pis deyil.

—             —    Neynir? Yenə fotolarla danışır?

—            —       ???

—    Bilmirdin? Məsmə hər gün atanın fotosu ilə danışır, bir də sənin uşaqlıq şəklinlə. Arvadın başı tamam xarab olub. Təklikdəndi.  

—            —      Sən hardan bilirsən?

—    Uzaq qohumuq da. Bilmirdin? Məsmə gəncliyindən qardaşıma aşıq idi, amma o ananla evləndi. Məsmə də ərə getmirdi. Ümid edirdi ki, nə vaxtsa qardaşımla evlənəcək. Elə də oldu.  Amma uzun sürmədi, qardaşım öldü... – Bibi köks ötürdü. Şirəli əllərini irəli uzadıb, — gəl əlimə su tök, yuyum, — dedi.

     Arzu dəmir vedrədən bir parç su götürüb asta-asta bibisinin əllərinə tökdü. Sonra həyətdəki ağacın altındakı oturacaqlardan birinə əyləşdi. Başı gicəllənirdi.

—            —   Yəqin, istidəndi, – bibisi dedi. — Bu gün yaman isti var, gözlə, ayran gətirim, iç.

     Soyuq ayranı qurtum qurtum içən Arzu həyətə, bibisinə göz gəzdirdi: bu həyətdə bibiuşaqları ilə o qədər oynamışdı.  Bibi də hər axşam qutab, çörək, fəsəli  bişirib isti-isti yedizdirərdi  hamıya...

—             —       Gedim. — Arzu ayağa qalxdı.

—           —     Məsməyə salam de.

     Avtobusla evə qayıdan Arzu bibisini, ata-anasını düşünürdü. Telefona zəng gəldi. Məsmə idi.

—           —     Noldu? Dünəndən narahatam, həkim nə dedi?

—             —   Yoldayam. Gələrəm danışarıq.

     Arzunun danışmağa heyi qalmamışdı, özünü pis hiss edirdi.

     Məsmə onu görçək, təlaşlandı:

–             —  Ağappaq olmusan. Gəl, uzan, çay gətirim iç. Yol yorub səni.

–             —    Hə. Yaman istidi. Bibigildəydim. Sənə salam göndərdi.

–               —  Sağ olsun. Necədi, oğlunu evləndirib yəqin...

–               —  Salamatçılıqdı. Hə, evləndirib.

–               —  Özün necəsən, kefin-halın?

–               —    Belə də... Həkim bir neçə əlavə müayinəyə göndərdi.

     Məsmə bir müddət susdu, dodaqlarını gəmirib dedi:

–        Bilmirəm, xəbərin var ya yox, ananda o zəhrimar xəstəlikdən vardı, xərçəng. Başında. Onun da başı gicəllənirdi, özünü tez-tez pis hiss edirdi, halsız olurdu. Biləndə, artıq gec idi. Odur ki, özünü yoxlat, səhhətinə diqqətli ol. Amma yox, səninki hamiləlikdəndi... Ağır xəstəlik olsaydı, həkim deyərdi də... — Məsmə özü-özüylə danışırmış kimi gözlərini aşağı dikib dedi.

     “Demək, anam xəstə imiş. Xəstəlikdən ölmüşdü. Ona görə həyatımdan qəfildən yox olmuşdu”.

–        Anam öləndən sonra da sən atamla həmən evləndin, eləmi? — Arzunun sualı bir az sərt səsləndi, elə bil anasının hayfını alırdı.

–        Sonra? Sən nə danışırsan? Mən atanla elə əvvəldən evli idim, amma bunu heç kim bilmirdi.  Atan deməmişdi?

–              —        Yox.

–              —      Cəsarəti çatmayıb.

–               —    Nə demək istəyirsən?

–        Atan mənimlə evliydi. Biz uzaq qohum idik. Valideynlərim qohum evliliyi istəmirdi, mən də atanla qaçdım, gizlicə evləndik. Mənim uşağım olmurdu. Sonra bildim ki, atan başqa qadınla görüşür, bu münasibətdən sən doğuldun. Atan da qarşıma tələb qoydu ki, həyatlarından çəkilim, dedi ki, uşağa görə ananla qalacaq. Boşanmadıq, amma  illərlə ayrı yaşadıq. Atan o qadını, ananı və səni seçdi.

     Arzu eşitdiyi etirafdan donub qalmışdı. İlk dəfə görürmüş kimi, Məsmədən gözlərini çəkə bilmirdi.

—           —   Sən niyə atamın tələbi ilə razılaşdın? Mən razılaşmazdım!

—           —  Arada uşaq vardı, yəni sən... İstədim atalı-analı böyüyəsən.

—    Mən də anamın taleyini təkrarlayıram, evli kişidən uşağım olacaq... — Arzu məyus şəkildə dedi. Özünə nifrət edirdi.  Yalnız indi anlamışdı ki, başqa bir ailəyə necə bir zərbə vurub. Bu cür münasibətlərdə bir tərəfi günahlandırmaq olmaz. Ər, arvad, sevgili – hər üç tərəfin günahı var.  “Sevgi içimizdəki ən dərin yaradır. Bu yara dərin olduğu qədər də acıdır.  Sevgi axtarışında o qədər səhv edir, o qədər ürəklər qırırıq ki... və sonda yaramızı daha da dərinləşdiririk...  Hamiləlik məni, deyəsən, filosof edir...”.

     Həmin gecə Arzu Məsmənin yanında qaldı. Yuxuya gedə bilmirdi. Öz gələcəyini, uşağın gələcəyini düşünürdü. Əlbəttə, hamiləliyi ilə həyatında fərqli nəsə olmayacaqdı – yenə hər səhər oyanıb işə gedəcək, qaranlıqda qayıdacaqdı. Bir gün səhər yuxudan oyananda görəcəkdi ki, hava hələ açılmayıb, qış gəlir, günlər qısalır. Bayırda hava nə qədər tutqun olsaydı, Arzunun bətnində bir o qədər sevincli nur olacaqdı, Arzu ana olacaqdı, özü də yaxşı ana. “Səni mən özüm böyüdəcəm, qorxma”, — Arzu hələ doğulmamış övladına xitab etdi, ürəyinə dammışdı ki, qızı olacaq. Bu fikirlə, üzündə təbəssüm, yuxuya getdi.

     Məsmə öz otağında oturub köhnə fotoları qarşısına tökmüşdü, onları bir-bir gözünə yaxınlaşdırıb baxır, söhbət edirdi. Fotolarda  ayaqüstə dayanan, skamyada oturan, ağaca söykənən, velosiped sürən insanlar xatirəli keçmişə çevrilsələr də, Məsmə üçün sağ  və əziz idilər. Bu fotolarla o, özünü tək hiss etmirdi. İnanırdı ki, bir gün bu ev səslərlə, gülüşlə, sevinclə və bişirdiyi dolmanın ətri ilə dolacaq...  

Sima